Bảo hiểm thất nghiệp là chính sách hỗ trợ một phần thu nhập khi người lao động bị mất việc. Đồng thời hỗ trợ người lao động học nghề để sớm tìm được công việc mới. Theo quy định hiện hành người lao động khi nghỉ việc trong thời hạn 3 tháng phải đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp. Mức hưởng bằng 60% lương bình quân của 6 tháng trước khi nghỉ việc.
Mới đây các chuyên gia của Tổ chức Lao động quốc tế và Ngân hàng Thế giới khuyến nghị Việt Nam có thể tăng tiền trợ cấp thất nghiệp. Do mức trợ cấp hiện hành thấp khó đảm bảo thu nhập cho người lao động mất việc. Cùng đó là tăng thời gian chờ, giảm tỷ lệ hưởng. Những giải pháp này có thể góp phần giảm tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần.
Do phần lớn người lao động nhận BHXH một lần ở Việt Nam để đối phó với tình trạng thiếu hụt thu nhập ngắn hạn do mất việc, nên số lượng người nhận chế độ này hàng năm đều cao. Vì vậy, để giải kéo giảm tình trạng nhận BHXH một lần, Việt Nam cần xây dựng hệ thống BHXH hấp dẫn hơn bằng ưu tiên tăng các chế độ trợ cấp ngắn hạn.
Với người lao động thất nghiệp, an ninh thu nhập là thách thức lớn nhất, nếu có các khoản trợ cấp thất nghiệp phù hợp sẽ giúp người lao động vượt qua thách thức này. Khi không có hoặc trợ cấp thất nghiệp không đủ trang trải cuộc sống, người lao động buộc phải tìm các nguồn thay thế, trong đó có lựa chọn rút BHXH một lần.
“Chính sách bảo hiểm thất nghiệp với việc cho phép người lao động tiếp cận tốt hơn với đào tạo nghề, giới thiệu việc làm và tín dụng có thể giúp họ sớm tìm việc làm mới, giảm nhu cầu rút BHXH một lần”, báo cáo cho hay.
Về mức trợ cấp thất nghiệp, Tổ chức Lao động quốc tế và Ngân hàng Thế giới cho rằng, ở Việt Nam, dù tỷ lệ hưởng trợ cấp thất nghiệp được tính ở mức cao, mỗi tháng trợ cấp thất nghiệp tính bằng 60% tiền lương tháng tính đóng BHXH. Tuy nhiên, do mức lương tính đóng BHXH hằng tháng thấp hơn thu nhập thực tế của người lao động, nên thực tế tiền trợ cấp thất nghiệp thấp hơn chi phí sinh hoạt của người lao động.
Theo báo cáo, Việt Nam có thể nghiên cứu các quy định giảm dần khả năng tiếp cận BHXH một lần của người lao động một cách từ từ để hạn chế tối đa các tác động tiêu cực có thể xảy ra, như: Việc phản đối tiêu cực chính sách; tăng rút BHXH một lần để “chạy chính sách”…
Chuyên gia an sinh của Tổ chức Lao động quốc tế và Ngân hàng Thế giới đề xuất, Việt Nam có thể tăng dần thời gian chờ sau khi mất mất việc, dừng đóng để được nhận BHXH một lần, thay vì 12 tháng chờ, có thể tăng mỗi năm thêm 1 tháng; tỷ lệ hưởng BHXH một lần theo hướng giảm dần, như mỗi năm giảm 10% số tiền nhận BHXH một lần, số còn lại bảo lưu tới hết tuổi lao động.
“Việc giảm số lượng người lao động nhận BHXH một lần ở Việt Nam đòi hỏi phải có một gói chính sách toàn diện. Gói chính sách này phải là sự kết hợp các biện pháp nhằm mục đích tăng hỗ trợ mà người lao động nhận được từ BHXH thông qua các chế độ trợ cấp khác, đồng thời giảm dần khả năng tiếp cận các khoản đóng BHXH của họ trước khi nghỉ hưu. Các chi tiết của một gói như vậy phải được thảo luận kỹ lưỡng với người lao động cũng như người sử dụng lao động, để đảm bảo các chính sách đó nhận được sự ủng hộ của họ và sự chấp nhận của xã hội nói chung”, chuyên gia Tổ chức Lao động quốc tế và Ngân hàng Thế giới khuyến nghị.
Trước đó tại diễn đàn người lao động ngày 28/7, chị Đặng Hồng Thêm, Công ty Cổ phần Môi trường và Dịch vụ đô thị Sơn La, nói nguồn quỹ Bảo hiểm thất nghiệp kết dư lớn trong khi mức trợ cấp cho người lao động thấp. Quy định hiện nay tính trợ cấp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của sáu tháng liền kề trước khi nghỉ việc.
Nữ công nhân kiến nghị Quốc hội sửa luật theo hướng nâng mức tiền trợ cấp, giảm mức đóng dưới 1% cho lao động. Cấp có thẩm quyền xem xét bổ sung quy định hỗ trợ lao động trong trường hợp ảnh hưởng việc làm do thiên tai, dịch bệnh, tương tự gói 38.000 tỷ đồng trích từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp.